कोरोना भाइरस रोगको उपचार गर्नु भन्दा लाग्न नदिनु नै वेश । जुनसुकै रोग लाग्न नदिन मानिसले आफूलाई सक्षम बनाउनु पर्छ ।

के हो नोबेल कोरोना भाइरस ?
यो नयाँ प्रजातिको भाइरस हो जुन मानवजातिमा पहिचान भएको थिएन । कोरोना भाइरस श्वासप्रश्वासको माध्यमबाट सर्न सक्ने मानिएको रोग हो । यस भाइरसले सामान्य रुघाखोकी गराउन सक्छ । संक्रमित मानिसको श्वासप्रश्वास प्रणालीबाट बाहिर निस्किने थुक, खकार लगायतका छिटा (ड्रपलेट) बाट यो रोग निरोगी व्यक्तिमा सर्छ।

मानिस कसरि यो भाइरसबाट संक्रमित हुन सक्छ ?
मुख्य रूपले संक्रमित व्यक्ति खोकी, छींक वा बोल्दा उत्पन्न हुने थोपाहरू मार्फत फैलिन्छ। तपाईं दूषित सतहमा छुँदा र आफ्नो हात धुनु अघि आँखा, नाक वा मुख छोएर पनि संक्रमित हुन सक्नुहुन्छ। आफूलाई जोगाउनको लागि, कम्तिमा अरूबाट १-मिटर दूरी राख्नुहोस् र अक्सर छुने सतहहरूलाई कीटाणुरहित गर्नुहोस्। तपाइँको हात सफा गर्नुहोस् COVID-19 भाइरसले संक्रमित धेरै व्यक्तिहरूले हल्का देखि मध्यम श्वास रोगको अनुभव गर्नेछन् । पाको उमेरका व्यक्तिहरू, र हृदय रोग, मधुमेह, दीर्घकालीन श्वास रोग, र क्यान्सर जस्ता अन्तर्निहित मेडिकल समस्याहरूको साथ गम्भीर बिरामी हुने बढी सम्भावना हुन्छन्।

कोरोना भाइरसको लक्षणहरु के हो ?

•  ज्वरोआउनु एक सयदशमलब ४डिग्रीफरेनाइट भन्दा बढी ज्वरो आउनु· खोकी लागने
• टाउकोदुख्नने
• सुख्खा खोकी
• थकान
• दुखाइ र पीडा
• घाँटी दुखाइ
• पखाला लागने
• स्वाद वा गन्ध को घाटा

गम्भीर लक्षण:

• सास फेर्न कठिनाई
• छाती दुखाई

यदि तपाईंसँग गम्भीर लक्षणहरू छन् भने तत्काल चिकित्सकीय सहायता लिनुहोस्। सधैं तपाईंको डाक्टर वा स्वास्थ्य सुविधा भ्रमण गर्नु अघि कल गर्नुहोस्।

कोरोना भाइरस जोखिम 

• जेष्ठनागरिक, दीर्घरोगी
• मुटुरोग
• सुत्केरी र गर्भवतीआमाहरु, बालबालिका
• दीर्घकालीन किडनी रोग
• दीर्घकालीन अवरोधक फुफ्फुसीय रोग (सीओपीडी)
• अंग प्रतिरोपणको कारण कमजोर प्रतिरक्षा प्रणाली
• मोटोपना
• हृदयको गम्भीर अवस्थाहरू जस्तै मुटुको विफलता वा कोरोनरी धमनी रोग
• सिकल सेल रोग
• टाइप २ मधुमेह
• सिस्टिक फाइब्रोसिस
• उच्च रक्तचाप
• एचआईभी
• डिमेंशिया
• कलेजो रोग
• गर्भावस्था
• क्षतिग्रस्त वा दागको फोक्सोको टिश्यू (पल्मोनरी फाइब्रोसिस)

कोरोना भाइरसबाट कसरि आफु र अरुलाई बचाउने ?

• नियमित रुपमा साबुन पानीले राम्रोसंग हात धुने ।
• आफ्नो हात सफा राखौँ।हातले नाक–मुख छुन रोकौँ। संक्रमित व्यक्तिको नजिक नजाउँ, संक्रमित व्यक्तिको थुक वा खकारका छिटाआँखा, मुख र नाक सम्म नपुगोस्भनेर सतर्क रहौं। विश्वस्वास्थ्यसंगठन, नेपाल स्वास्थ्य तथा जनसंख्यामन्त्रालयले निर्धारण गरेको मापदण्डअनुसार मास्कलगाउने, हात सफा गर्नेर सामाजिक दूरी कायम गर्ने अभियान पालना गरौं ।
• फ्लु जस्तो लक्षणहरु देकेयमा चिकित्सकसँग परामर्स लिने ।
• मास्क लगाउने, बारम्बार साबुनपानीले हात धुने वा स्यानिटाइजरको प्रयोग गर्ने, भीडभाडमा नजाने, शंकास्पद बिरामीकोसम्पर्कमा नबस्ने, घर बाहिर निस्कन परे न्यूनतम दुई मिटर सामाजिक दूरी कायम राख्दै आफ्नो काम गर्ने। यति हुँदा हुँदै पनि कोरोनासंक्रमण भइहाल्यो भने भरखरै सरकारले जारी गरेको प्रोटोकलमा रहेर अस्पताल वा उपयुक्त स्थान भए सम्बन्धित स्वास्थ्यकर्मीको सल्लाह होम आइसोलेसन बसने ।
• नेपालमा प्रयोग गरिने मसला र प्राकृतिक जडीबुटीको प्रयोगबाट जीवनाशक गुणप्राप्तहुन्छ। रोग प्रतिरोधक शक्ति वृद्धि गर्न सघाउँछ । तर अहिलेको कोरोना भाइरसको संक्रमणबाट जोगाएको हालसम्म कुनै प्रमाण फेला परेका छैन। अहिलेको कोरोना भाइरसको संक्रमणबाट जोगाएको हालसम्म कुनै प्रमाण फेला परेका छैन।

• COVID भाइरस मुख्यत: नाकबाट डिस्चार्जको माध्यमबाट फैलिन्छ जब संक्रमित व्यक्ति खोकी वा छींक लाग्दछ, त्यसैले यो महत्त्वपूर्ण छ कि तपाईंले श्वासप्रश्वासको शिष्टाचार पनि अभ्यास गर्नु पर्छ (उदाहरणका लागि, खोकी द्वारा)
• यस समयमा, COVID-19 को लागी कुनै खास खोप वा उपचारहरू छैनन्। यद्यपि, सम्भावित उपचार गर्ने धेरै चलिरहेका क्लिनिकल परीक्षणहरू छन्। WHO ले क्लिनिकल खोजहरू उपलब्ध हुने बित्तिकै अद्यावधिक जानकारी प्रदान गर्न जारी राख्नेछ।
• कम्तिमा १ मिटर (feet फिट) दूरी आफु र अरु बीच राख्नुहोस्। जब कसैलाई खोकी लाग्ने, छींक लाग्ने, वा बोल्ने तिनीहरूले भाइरस समावेश गरेको नाक वा मुखबाट सानो तरल ड्रपलेटहरू स्प्रे गर्दछन्
• भीड ठाँउमा जानबाट जोगिनुहोस्। जहाँ मानिसहरू भीडमा भेला हुन्छन्, तपाईं COVID भएको कसैसँग घनिष्ठ सम्पर्कमा आउन सक्ने सम्भावना धेरै हुन्छ र १ मिटर को शारीरिक दूरी कायम गर्न गाह्रो हुन्छ।
• हातले धेरै सतहहरु लाई छुन्छ र भाइरस लिन सक्छ। एक पटक दूषित भएपछि, हातहरूले भाइरसलाई तपाईंको आँखा, नाक वा मुखमा सार्न सक्छ। त्यहाँ बाट, भाइरस तपाइँको शरीर मा प्रवेश र तपाइँलाई संक्रमित गर्न सक्दछ।

• तपाईको स्वास्थ्य लाभ नभएसम्म खोक्ने, टाउको दुख्ने, हल्का ज्वरो जस्ता सामान्य लक्षणहरू भए पनि घर र स्व-पृथक रहनुहोस्। कसैलाई तपाइँको आपूर्ति ल्याउन छ। यदि तपाईंले आफ्नो घर छोड्नु आवश्यक छ भने, अरूलाई संक्रमित हुनबाट जोगिन मास्क लगाउनुहोस्। अरूसँग सम्पर्क बेवास्ता गर्दा तिनीहरूलाई सम्भावित COVID-19 र अन्य भाइरसहरूबाट बचाउनेछ।
• तपाईंलाई ज्वरो, खोकी र सास फेर्न गाह्रो छ भने, चिकित्सा उपचार खोज्नुहोस्, तर सम्भव भएमा टेलिफोनबाट कल गर्नुहोस् र स्थानीय स्वास्थ्य अधिकारको निर्देशनहरू पालना गर्नुहोस्। तपाईंको क्षेत्रको अवस्थाको बारेमा राष्ट्रिय र स्थानीय अधिकारीहरूसँग सबैभन्दा पछिल्लो सूचना हुनेछ। अग्रिम कल गर्दा तपाईंको स्वास्थ्य सेवा प्रदायकलाई चाँडो तपाईंलाई सहि स्वास्थ्य सेवामा डाइरेक्ट गर्न अनुमति दिनेछ। यसले तपाइँको रक्षा गर्दछ र भाइरस र अन्य संक्रमणको प्रसार रोक्न मद्दत गर्दछ। 
• विश्वस्त स्रोतहरूबाट नवीनतम जानकारी राख्नुहोस् । जस्तै डब्ल्यूएचओ वा तपाईंको स्थानीय र राष्ट्रिय स्वास्थ्य अधिकारीहरू। स्थानीय र राष्ट्रिय अधिकारीहरु लाई राम्रो सल्लाह मा राख्न को लागी तपाईको क्षेत्र मा मान्छेहरु को आफ्नो सुरक्षा को लागी गर्नु पर्छ|
  

सेनिटाइजरको सुरक्षित प्रयोग

• रक्सीमा आधारित हात सेनिटाइजरहरू बच्चाहरूको पहुँचबाट टाढा राख्नुहोस्। सैनिटाइजर कसरी लागू गर्ने र यसको प्रयोगको अनुगमन कसरी गर्ने भनेर उनीहरूलाई सिकाउनुहोस्।
• तपाईको आँखा, मुख र नाकलाई छुने बित्तिकै एल्कोहलमा आधारित हात सेनिटाइजर प्रयोग नगर्नुहोस्, किनकि यसले जलन निम्त्याउन सक्छ।
• COVID-19 लाई बचाउन सिफारिस गरिएको हात सेनिटाइटरहरू रक्सीमा आधारित हुन् र त्यसैले ज्वलनशील हुन सक्छ। आगो चलाउनु वा खाना पकाउनु अघि प्रयोग नगर्नुहोस्।

अनुहारको मास्कले तपाईंलाई संक्रमणबाट बचाउँछ ?

• तपाईं भाइरस फैलाउन सक्नुहुन्छ जब तपाईं कुरा गर्नुहुन्छ वा खोक्नुहुन्छ । तपाईंलाई यो थाहा छैन कि तपाईंले संक्रमणका लक्षणहरू देखाउँदै हुनुहुन्न भने।
• सर्जिकल मास्कहरू र सीडीसीले सिफारिश गर्दछ कि यदि तपाईं सार्वजनिकमा बाहिर जानुहुन्छ भने तपाईं कपडाको फेस मास्क लगाउनुहोस्। यो सबैको सुरक्षाको एक मास्कहरू स्वास्थ्य सेवाकर्मीहरू र पहिलो प्रतिक्रियाकर्ताहरूको लागि आरक्षित हुनुपर्दछ,।

आफ्नो हेरचाह कसरि गर्ने?

• यदि तपाईं बिरामी महसुस गर्नुहुन्छ भने तपाईंले आराम गर्नुपर्दछ, प्रशस्त तरल पदार्थ र पेय पदार्थ खानुहोस्।
• परिवारका अन्य सदस्यहरूबाट छुट्टै कोठामा बस्नुहोस्, र सम्भव भएमा छुट्टै बाथरूम प्रयोग गर्नुहोस्।
• छुने सतहहरूलाई सफा र कीटाणुशोधन गर्नुहोस्।
• सबैले स्वस्थ जीवनशैली घरमा राख्नु पर्छ। स्वस्थ आहार कायम राख्नुहोस्, सुत्नुहोस्, सक्रिय रहनुहोस्, र प्रियजनहरू सँग फोन वा इन्टरनेट मार्फत सामाजिक सम्पर्क गर्नुहोस्। सकेसम्म नियमित दिनचर्या र तालिकामा राख्नुहोस्।
• ब्लीच र पानीको मिश्रण प्रयोग गर्नुहोस् घर सफा गर्ने |

निष्कर्ष
कोरोना भाइरस रोगको उपचार गर्नभन्दा लाग्न नदिनु वेश। जुनसुकै रोग लाग्न नदिन मानिसले आफूलाई सक्षम बनाउनु पर्छ| मास्क लगाउने, बारम्बार साबुनपानीले हात धुने वा स्यानिटाइजरको प्रयोग गर्ने, भीडभाडमा नजाने, शंकास्पद बिरामीको सम्पर्कमा नबस्ने, घर बाहिर निस्कन परे न्यूनतम दुई मिटर सामाजिक दूरी कायम राख्दै आफ्नो काम गर्ने। यति हुँदाहुँदै पनि कोरोना संक्रमण भइहाल्यो भने भरखरै सरकारले जारी गरेको प्रोटोकलमा रहेर अस्पताल वा उपयुक्त स्थान भए सम्बन्धित स्वास्थ्यकर्मीको सल्लाहमा होम आइसोलेसन बस्ने। यदि तपाईं बिरामी महसुस गर्नुहुन्छ भने तपाईंले आराम गर्नुपर्दछ, प्रशस्त तरल पदार्थ र पेय पदार्थ खानुहोस्। परिवारका अन्य सदस्यहरूबाट छुट्टै कोठामा बस्नुहोस्, र सम्भव भएमा छुट्टै बाथरूम प्रयोग गर्नुहोस् । 

 

(नर्स मायादेवी अधिकारी मनमाेहन मेमाेरियल मेडिकल कलेज तथा शिक्षण अस्पातल काठमाडाैमा कार्यरत हुनुहुन्छ)